«گز» میراث ماندگار اصفهان؛ شیرینی با ذوق هنرمندان و صنعتگران
تاریخ انتشار: ۱۴ فروردین ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۴۴۴۶۸۷
رضا شفیعی جامعه شناس و پژوهشگر تاریخ اصفهان در گفتوگو با خبرنگار فارس در اصفهان اظهار کرد: همانطور که می‌دانیم گز میراث ماندگار اصفهان شهرتی جهانی دارد و پژوهش‌ها و مستندات تاریخی بیانگر این موضوع است که این سوغات پرطرفدار که با فرهنگ مردم اصفهان عجین شده در دوران صفویه توسط قنادان اصفهانی ظهور یافت.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
وی با بیان اینکه در آن زمان گز را در ظرف‌های مسی بزرگی به نام پاتیل درست می‌کردند که استفاده از پاتیل تا زمان حال نیز ادامه داشته و نوع و جنس آنها از مسی به آلومینیوم و سپس استیل تکامل یافت، افزود: پژوهش‌ها و بررسی‌های تاریخی مختلف نشان می‌دهد که در گذر زمان شیوه ساخت پاتیل مدرن‌تر شد و در این راستا در حدود دهه ۵۰ گز کرمانی و سلامتیان سعی در استفاده از مکانیسم‌هایی که در آن بخار آب به تولید گز کمک می‌کرد، داشتند.
شفیعی تصریح کرد: در گذر زمان این ایده تکامل یافت و درواقع آخرین نوع پاتیل، به نام پاتیل بخار (پاتیل دو جداره که با آب یا روغن کار می‌کند) برای نخستین بار توسط مرحوم قطب اصفهانی که از گز سازان معروف اصفهانی و از اهالی خیابان آیت‌الله طالقانی شهر اصفهان بود، ساخته شد و هم اکنون نیز از پاتیل بخار که اثر مرحوم قطب اصفهانی است، به طور گسترده در تولید گز استفاده می‌شود.
این جامعه شناس و پژوهشگر تاریخ عنوان کرد: گز سوغات تاریخی و چند صد ساله اصفهان، نشانه اصالت، همت و پشتکار مردمانی است که سوغات تاریخی خود را چونان گوهری ارزشمند نه تنها به تمام شهرهای ایران، حتی به اقصی نقاط جهان معرفی کرده‌اند.
روش تهیه گز به نقل از کتب تاریخی
وی به نقل از کتب تاریحی در شرح شیوه تهیه گز اصفهان در برخی کتب گفت: گز، نوعی شیرینی اصفهانی است که ماده اولیه‌اش را از بوته خاصی می‌گیرند و آن به‌صورت سپید است؛ روش تهیه آن چنین است که مقداری گز انگبین را گرفته هم وزن آن آب در «پاتیل» جوش آورده، آتش را کم کرده و گزانگبین را در آن می‌ریزند و بی آنکه بجوشد آب می‌شود.
شفیعی در ادامه بیان داشت: بعد آن را در پارچه درشتی صاف کرده، سپس چند دانه سپیده تخم مرغ را زده و با چوب مخصوص و پاکیزه ی قنادی در آن شیره حاصله را زده، جرم آن را می‌گیرند و مجددا صاف می‌کنند، آن وقت هر قدر که هست دو قسمت آب گز و یک قسمت شکر در پاتیل کرده، پنج شش نخ که شد آب گز را در میانش ریخته و آتش را کم می‌کنند تا بجوشد و متصل به هم می‌زنند تا قدری سفت شود که چون انگشت در میانش زنند به ده نخ برسد.
این جامعه شناس و پژوهشگر تاریخ در توضیح بخش آخر شیوه تهیه گز به نقل از کتب تاریخی اظهار کرد: آنگاه با چند سفیده تخم شور دهند تا مثل حلوا گردد، یعنی با انگشت کشیده شود، سپس به قدر پانزده سیر بادام بو داده یا پسته و هل ساییده در آن داخل کنند تا بخوردش برود، آنگاه در ته سینی آرد بیخته ریزند و در آن خالی کنند بعد آن رابرداشته گلوله‌های کوچک ترتیب داده و در روی سینی با انگشت پهن کنند و پس از سرد و خنک شدن در میان آردها در جعبه جا دهند.
تهیه گز ریشه در ذوق هنرمندان و صنعتگران اصفهانی دارد
وی با بیان اینکه تولید گز به این دشواری بوده و است و ریشه توامان در ذوق قنادان و صنعتگران اصفهانی عهد صفویه دارد، صنعگران و مسگرانی که با خلاقیت خود و ابداع ظروف و ابزارهایی به روش‌های سنتی، همراه قنادان اصفهانی بوده‌اند، خاطرنشان کرد: مسگرانی که توانایی آنها در سراسر ایران زبانزد بوده و در اصفهان به نام خود هم محله و هم بازار داشته‌اند اما این روش‌های سنتی به‌ویژه در سال‌های اخیر تحول چشمیگری داشته است.
شفیعی با یادآوری اینکه سیر تحول و صنعتی شدن گز اصفهان نه تنها شامل فرایند تولید و مواد مصرفی، بلکه به‌صورت گسترده‌تر شامل ابزار و تجهیزات مورد استفاده نیز بوده و از جمله مهم‌ترین تغییرات ایجاد شده در مورد پاتیل گزسازی است، گفت: این تحول شامل تغییراتی در جنس پاتیل، نوع پاتیل، فرایند گرمادهی و همچنین شیوه گردش مکانیکی آن می‌شود و تحولات صورت گرفته مدیون همت و ذکاوت قنادان و صنعتگران اصفهانی است که با تلاش خود سبب توسعه و همچنین حفظ اصالت شیرینی سنتی اصفهان شده‌اند.
پایان پیام/۳۶۴۹/ح
منبع: فارس
کلیدواژه: اصفهان سوغات اصفهان گز تهیه گز
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۴۴۴۶۸۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
آثار عیلامی در خطر تعرض است؟
پس از انتشار گسترده‌ٔ این ویدئو، اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان واکنش نشان داد و طی بیانیه‌ای اعلام کرد این ویدئو مربوط به کاوش‌های فصل پنجم در سال ۱۳۹۸ است و این بازنشر شیطنتی از سوی برخی افراد نامشخص بود.
آستانه‌ٔ حساسیت
آنچه دربارهٔ این خبر و واکنش‌های مربوط به آن نگاه‌ها را به خود جلب می‌کند، حساسیت و واکنش تند مردم نسبت به آثار تاریخی و هویتی بود که نشان می‌دهد میزان حساسیت مردم نسبت به این آثار در خوزستان بالاست. اما چرا منطقهٔ «جوبجی» در رامهرمز از توابع استان خوزستان مهم است؟
«جوبجی» منطقه‌ای است که از نیمه‌ٔ دوم سال ۱۳۹۷ فعالیت کاوش و نجات‌بخشی در آن توسط پژوهشگاه میراث‌فرهنگی شروع شد و بعداً با کشف چند تابوت در این منطقهٔ تاریخی در صدر اخبار قرار گرفت و هر روز دربارهٔ این منطقهٔ تاریخی و تابوت‌هایی که کشف شد، اخبار جدیدتری به گوش می‌رسید.
البته که شهرت جوبجی فقط به‌خاطر کشف این چند تابوت نبود، بلکه «جوبجی» همان محوطه‌ای است که گنجینهٔ معروفی از دل آن توسط باستان شناسان بیرون آمد.
گنجینهٔ طلایی و مفرغی حاکم عیلامی رامهرمز در روستایی به‌نام «جوبجی» است که در عملیات لوله‌کشی سازمان آب و برق خوزستان در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۳۸۶ کشف شد، متعلق به ۶۰۰ تا ۷۰۰ پیش از میلاد در تپهٔ باستانی «جوبجی» است.
بازار شایعات
هرچند در این میان برخی از خبرها حکایت از وجود مومیایی در این تابوت‌ها داشت، اما «میثم حسین‌زاده»، سرپرست هیئت کاوش نجات‌بخشی وقت محوطهٔ تاریخی «جوبجی»، وجود مومیایی را از اساس تکذیب کرد.
اما اخبار منطقهٔ «جوبجی» چگونه برجسته شد؟ ماجرا از این قرار بود که بیل مکانیکی کارگران لوله‌گذاری به دو تابوت عیلامی خورد و تاریخ ناشناخته با ۵۰۰ شیء طلایی و مفرغی پیش چشم همه گشوده شد.
البته این محوطه بارها مورد تهدید و تعرض قرار می‌گرفت؛ مدتی از سوی لوله‌ٔ انتقال آب و بعدها از طریق جاده‌سازی مورد تهدید قرار گرفته بود. پس از مدتی سکوت خبری دربارهٔ منطقهٔ «جوبجی» رامهرمز، این‌بار بازنشر ویدئویی قدیمی دوباره «جوبجی» را به بورس اخبار کشاند.
شیطنت درکار است
معاون میراث‌فرهنگی خوزستان دراین‌باره با اشاره به ویدئویی که چندروز اخیر در چند کانال خبری منتشر شده است، به «پیام ما» گفت: «این ویدئو مربوط به مراحل کاوش‌های فصل پنجم در سال ۱۳۹۸ است.»
«سیدمحسن حسینی» اظهار کرد: «با صدور مجوز فصل پنجم کاوش از سوی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی کشور، هیئت باستان‌شناسی به‌منظور کاوش علمی و نجات‌بخشی در محل محوطهٔ تاریخی جوبجی حضور یافت که به‌دنبال آن، کاوش کاملاً علمی با حضور کارشناسان متخصص باستان‌شناس و مرمتگر انجام شد که حاصل این کاوش‌ها کشف تعدادی تابوت بود که در بعضی از آنها بقایای اسکلت انسانی وجود داشت.»
معاون میراث‌فرهنگی خوزستان ادامه داد: «ازهمین‌رو، با حضور کارشناس مرمتگر در هیئت، اقدامات علمی و مرمتی اولیه روی تابوت‌ها و اسکلت‌ها انجام شد و سپس با ساماندهی اصولی، همهٔ تابوت‌ها به‌منظور اقدامات بعدی از جمله مستندنگاری و مرمت، به کارگاه و آزمایشگاه پایگاه میراث‌جهانی منتقل شدند که در محیط آزمایشگاهی و کاملاً علمی مطالعات و اقدامات حفاظتی انجام شد و در حال حاضر نیز این تابوت‌ها در انبار قرار دارند و به‌محض راه‌اندازی موزه باستان‌شناسی رامهرمز، همهٔ اشیا و تابوت‌ها به موزهٔ رامهرمز انتقال خواهند یافت.»
او افزود: «از آغاز کار دولت سیزدهم، حفظ و حراست از اموال و اشیای ملی در اولویت کار میراث‌فرهنگی قرار گرفته است و در سال جدید هم به‌منظور ساماندهی این تابوت‌ها و نیز اشیا و اموال فرهنگی پنج شهرستان دیگر، تأمین اعتبار انجام داده‌ایم.»
حسینی با اشاره به ویدئوی منتشرشده دربارهٔ نابودی اسکلت‌های کشف‌شده در جوبجی گفت: «بعد از گذشت پنج سال دوباره این فیلم که در زمان خود پاسخ داده شده بود، بازپخش شده است.»
او افزود: «در هر هیئت کاوش باستان‌شناسی حداقل یک نفر مرمتگر و یک نفر استخوان‌شناس وجود دارد که اقدامات و موارد حفاظتی اولیه را روی اشیای مکشوف انجام می‌دهند.»
معاون میراث‌فرهنگی خوزستان بیان کرد: «اشیا و اموال حاصل از کاوش‌های جوبجی در محل استاندارد و مخزن امن قرار دارند. بخشی از کشفیات هم در مجهزترین آزمایشگاه‌های میراث‌فرهنگی کشور توسط کارشناسان مرتبط و مجرب در دست بررسی هستند.»
«جوبجی» اردیبهشت سال گذشته هم در صدر اخبار قرار گرفته بود؛ هجوم کامیون‌ها و تریلرهای معدن‌کاوان به جادۀ ممنوعۀ جوبجی، مشهور به جادۀ رودخانه که البته همان زمان «فاطمه داوری»، مدیر اداره‌کل حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی کشور، به «پیام ما» گفته بود رفت‌وآمد کامیون‌ها در محوطۀ تاریخی جوبجی ممنوع شده است. حالا هم گرچه ویدئوی منتشرشده مربوط به سال‌ها قبل بود، اما همچنان بسیاری از محوطه‌های باستانی در خوزستان مورد تعرض سوداگران قرار می‌گیرند و این مسئله بسیاری از دوستداران میراث فرهنگی را آزرده‌خاطر کرده است. فعالان میراث‌فرهنگی از اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری می‌خواهند نسبت به حفظ و امنیت محوطه و آثار تاریخی اقدامات شایسته و درخوری اتخاذ کند تا شهروندان و خصوصاً علاقه‌مندان، کمتر شاهد تعرض و تخریب محوطه‌های تاریخی باشند.
۴۶
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1902374
تداوم بارندگی‌ها در کشور / دمای هوا در بعضی مناطق کاهش می‌یابد